Jeśli jednak nie ma zgody organu prowadzącego na ustalenia dokonane w protokole i na dobrowolny zwrot kwestionowanych kwot dotacji, wówczas organ dotujący zgodnie z przepisami powinien wszcząć postępowanie administracyjne w sprawie wydania decyzji o zwrocie dotacji jako pobranej nienależnie bądź w nadmiernej wysokości albo wydatkowanej niezgodnie z przepisami. Jedynie bowiem ostateczna decyzja administracyjna stanowi podstawę do egzekwowania przez organy gminy (lub powiatu) zwrotu dotacji.

Podstawy prawne

Podstawę prawną do postępowania w tych sprawach stanowią przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ufp.). Szczególnymi zaś przepisami są art. 251 i 252 tej ustawy.

Zgodnie z art. 251 ust. 1 ufp. dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu tej jednostki w terminie do 31 stycznia następnego roku.

Przepis ten, w powiązaniu z art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (dalej: ufzo.) mówiącym, że dotacja może być wykorzystana wyłącznie na pokrycie wydatków poniesionych w roku budżetowym, na który dotacja została udzielona, niezależnie od tego, którego roku dotyczą te zadania, nakazuje pełne wykorzystanie dotacji udzielonej na dany rok poprzez wydatki dokonane w ciągu tego samego roku budżetowego. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy, zatem wydatkować dotacje można od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Jeśli placówka nie zdąży wydatkować jakiejś części dotacji do 31 grudnia, a liczy się termin faktycznej zapłaty, czyli np. złożenie przelewu w tym dniu, to kwota nie może zostać „przeniesiona” na kolejny rok i będzie podlegać zwrotowi jako niewykorzystana w terminie do 31 stycznia rozpoczynającego się roku. Zwrot niewykorzystanej dotacji w ustawowym terminie, tj. do 31 stycznia, nie powoduje konieczności zapłaty odsetek od zwracanej kwoty, jednak w przypadku opóźnienia od kwot zwróconych po terminie nalicza się odsetki w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po upływie terminu, czyli od 1 lutego.

Z kolei podstawą do żądania przez organ dotujący zwrotu dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem, pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości, są przepisy art. 252 ufp. Dotacje takie podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia tych okoliczności. Natomiast daty obliczania odsetek są różne, zależnie od stanu prawnego. Odsetki od dotacji podlegających zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego jako wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem nalicza się, począwszy od dnia przekazania z budżetu jednostki samorządu terytorialnego tych dotacji, czyli od roku, w którym nastąpiło udzielenie i niezgodne z przepisami wykorzystanie dotacji. Z kolei odsetki od dotacji pobranej nienależnie lub w nadmiernej wysokości naliczane są, począwszy od dnia następującego po upływie terminów zwrotu określonych w tym przepisie, czyli od 16. dnia po stwierdzeniu okoliczności pobrania tych dotacji.

Takim terminem „stwierdzenia” może być data doręczenia organowi prowadzącemu protokołu kontroli lub wystąpienia pokontrolnego (albo zaleceń pokontrolnych). Czym wobec tego są w procedurze kontrolnej i administracyjnej tego rodzaju pokontrolne wystąpienia? Otóż żaden z przepisów ustawowych nie przewiduje tego rodzaju wystąpień czy zaleceń. Jedyną analogię można odnaleźć w przepisach dotyczących kontroli wykonywanej przez organy nadzoru pedagogicznego, czyli kuratora oświaty, ale w tym przypadku ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1148 z późn. zm.) wyraźnie określa tryb kontroli i jego następstwa, w tym wydawanie zaleceń pokontrolnych, wynikających z czynności nadzoru pedagogicznego. Takich przepisów w odniesieniu do kontroli pobrania i wydatkowania dotacji nie ma jednak w żadnej ustawie. Rady JST, które na podstawie art. 38 ust. 1 ufzo. wydają uchwały tzw. dotacyjne, ustalające tryb udzielania i rozliczania dotacji oraz tryb przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, często próbują w nich zawierać zapisy upoważniające organy wykonawcze do wydawania pokontrolnych zaleceń czy wystąpień. Sądy administracyjne nie mają w tym zakresie jednolitego, ustalonego stanowiska. Wydawane były wyroki zarówno uchylające takie przepisy, gdy sądy uznawały, że brak jest delegacji ustawowej do wydawania pokontrolnych zaleceń, jak i wyroki aprobujące te przepisy, gdy sądy stwierdzały, że w pojęciu „tryb kontroli” mieszczą się także pokontrolne wnioski i wystąpienia.

W rzeczywistości tego rodzaju wystąpienia czy zalecenia nie mają jednak żadnej mocy wiążącej ani praktycznego znaczenia. W szczególności, tak samo jak protokół kontroli, nie określają prawnego obowiązku zwrotu dotacji, gdyż taką moc prawną mają wyłącznie decyzje administracyjne wydane na podstawie przepisów art. 251 i 252 ufp. Jedynie od właścicieli placówki oświatowej będzie zatem zależeć, czy na zalecenia pokontrolne w ogóle odpowie i przedstawi organowi dotującemu sprawozdanie ze sposobu realizacji tych zal...